Pandemi sürecinde yaşanan kapanmalar ve oluşan belirsizlik ortamı bazı bağımlılık türlerinde artış yaşanmasına yol açtı. Araştırmalar bu süreçte çevrim içi kumar bağımlılığındaki artışı da gözler önüne seriyor. Virüs sadece sosyal yaşamımızı değil; iş hayatımızı ve finansal yaşamımızı da etkiledi. Yaşanan sosyal ve ekonomik sıkıntılar ruh sağlığımızda da problemler ortaya çıkarmaya başladı. Pandeminin olumsuz etkilerinden bir tanesi de bağımlılıklar üzerinde oldu. Sosyal izolasyonla birlikte artan boş vakitler, sosyalleşememek, sağlık üzerine yaşanan endişe ve gelecek ilgili kaygılar gibi pek çok etken alkol, madde ve davranışsal bağımlılıklar üzerinde olumsuz bir etki ortaya çıkardı. Bu süreçte çevrim içi kumar oynayan insanların sayısının dikkat çekici bir şekilde artması da, sorunun derinleşmesi konusunda endişe yaratıyor.
Sanal kumar, dünya genelinde ve Türkiye’de geniş bir kullanıcı kitlesine sahip olan ve hızla büyüyen bir endüstridir. Bu sektör, internet ve mobil teknolojilerin yaygınlaşmasıyla kolayca erişilebilir hale gelmiştir. İşte Türkiye ve dünya genelindeki sanal kumar verileri, dönen para miktarı ve zararlarına dair bilgiler şöyle: Dünya genelinde sanal kumar pazarı: 2023 yılında 80 milyar doların üzerinde bir değere ulaşmış ve her yıl yaklaşık %10 büyüme göstermektedir. 2028 yılına kadar 150 milyar dolara ulaşması bekleniyor.
Türkiye'de yasa dışı kumar oranı oldukça yüksek ve yılda yaklaşık 50-100 milyar TL arasında bir para döndüğü tahmin edilmektedir. Türkiye'de yüzbinlerce kişi yasa dışı sanal kumar sitelerine erişim sağlıyor. Genelde bahis, poker ve casino oyunları en popüler seçeneklerdir. Kullanıcılar çoğu zaman yüksek miktarda paralarını kaybediyor, bu da borçlanmaya ve ekonomik çöküşe yol açabiliyor. Sanal kumar, psikolojik bağımlılık yaparak kullanıcıların günlük yaşamlarını olumsuz etkiliyor. Maddi ve manevi zararlar aile içi çatışmaları artırıyor. Boşanma, intihar gibi vakalar hızla yayıldı. Yasa dışı sanal kumar platformları, sıklıkla kara para aklama için kullanılıyor. Devlet, vergi kaybı nedeniyle ciddi ekonomik zararlarla karşı karşıya kalıyor. Kullanıcılar ve işletmeciler arasında dolandırıcılık vakaları yaşanıyor ve böylece Hukuksal problemler başladı.
“Sanal kumarın yükselişiyle birlikte Yeşilay Danışmanlık Merkezleri’ne (YEDAM) yapılan başvuruların yüzde 37’si kumar bağımlılığı nedeniyle gerçekleşti. 2023 yılında YEDAM’a başvuran kadınların sayısı 2022’ye kıyasla iki katına çıktı.”
Kumar oynama davranışını sürdürenlerin, en sık oynadığı kumar çeşidi yüzde 51 oranıyla spor bahisleri. Devamında ise, kumar siteleri, yasal olan ya da olmayan tüm bahisler, casinolar, kaldıraçlı işlemler geliyor. Ancak bunun bir adım öncesi var. Dijital oyunlar! Çocukları sanal kumara yönlendiren o belalı yola sanal oyunlardan giriliyor. Sadece çocukları değil yetişkinleri de.
Hani şu şeker patlatma oyunları var ya, oynamayan ya da en azından oynayan birini görmeyen yoktur. İşte sanal kumar siteleri de aynı şekerleri patlattırıyorlar. Oyun bağımlıları bir bakmışsınız kumar bağımlısı oluyor. Mantık aynı. Burada, oyundaki “canlar” değil de paralar gidiyor. Allah esirgesin sonrasında da hayatlar sönüyor. Ne para kalıyor ne de can!
İnternetin sunduğu sınırsızlık ve günümüz insanının daha fazlasını kazanma isteği, gençlerin sosyal medyadan gördükleri başkalarının hayatlarını yaşama ve de taklit etme arzusu kumarı sıradanlaştırmış olabilir mi? Mutlaka!
Tüm bağımlılıklarla olduğu gibi sanal kumarla mücadelede de farkındalık çok önemli. Farkında olması gerekenler ise anneler, babalar ve öğretmenler. Aklı başında ve bağımlı olmayan herkes…
Çok nadir görülen ani zenginleşmeler, daha çok karşılaşılan birdenbire fakirleşmeler, evi-arabayı satmalar, dilenircesine borç istemeler, sebepsiz boşanmalar, insan içine çıkmamalar… Sosyal medyada yazıp çizmekle olmaz. Gözlemlerinizi bu yönlere, çevrenizde böylesi savrulmalara kapılan insanlara kaydırın lütfen. Evlatlarınızın, gençlerin ve dahi birçok yetişkinin, meslek ve kariyer sahibi insanın düştüğü dipsiz kuyuyu görün. Eğlence için de olsa eğer oynuyorsanız o şekerleri de patlatmayı bırakın. Oyun deyip geçmeyin!
İstanbul Gelişim Üniversitesi (İGÜ), Sağlık Bilimleri Fakültesi (SBF), Çocuk Gelişimi Bölümü Öğr. Gör. Berk Efe Altınal, çevrim içi kumar platformları, kayıp ve kazanç ihtimalinin yüksek olduğu risk içeren bazı kripto para işlemleri ve video oyunlarında yer alan “loot box” uygulamaları gibi yeni formların yanı sıra yasal olarak geçmişten beri sürdürülen şans ve bahis oyunlarının da artık internet ortamına taşınarak çok daha kolay erişilir hale geldiğini belirtti. “Erişim kolaylığı bağımlılık riskini artırıyor. Kumar ve şans oyunları bağımlılığı ile ilgili araştırmalar, bağımlılık riskini artıran en önemli unsurlardan birinin erişim kolaylığı olduğunu belirtiyor. İnternet ve akıllı cihazların kullanımının yaygınlaşmasıyla kumar ve şans oyunlarına zaman ve mekân fark etmeksizin erişim sağlanabiliyor. Bu sebeple bağımlılık oluşturma riski de geçmişe kıyasla çok daha büyük boyutlara ulaştı.” dedi.
Bağımlı kişinin zihni çoğu zaman kumarla meşgul olduğunu belirten Berk Efe Altınal, “Bu meşguliyet, geçmiş kumar deneyimlerini zihninde tekrar yaşama, oyunların tekrar tekrar analizlerini yapma, bir sonraki kumar oynama girişimi planlama, kumar için para bulmanın yeni yollarını düşünme gibi birçok farklı şekil alabilir. Bunların yanı sıra, olumsuz hislerle baş etmek için ve kumarda kaybedilen parayı telafi etmek için yeniden kumara yönelmek, kumarla ilgili faaliyetlerini gizlemek için yalana başvurmak ve kumar sebebiyle iş hayatının, arkadaşlıklarının ve diğer ilişkilerinin zarar görmesi ve bozulan maddi durum sebebiyle başkalarına bel bağlamaya başlamak bu bağımlılıkla ilişkili.” dedi.
Kumar oynama bozukluğunu sadece bireysel düzeyde bir problem olarak görmek yetersiz olacağını belirten Altınal, “Bu bağımlılığı geliştirmiş kişilere yönelik bireysel terapilerin yanı sıra meselenin toplumsal yönünü göz önünde bulunduran toplum sağlığı müdahaleleri büyük öneme sahiptir. Bunların arasında genel mental sağlık bilinci oluşturulması, risk alma davranışının engellenmesi eğitimleri ve gençlere yönelik eğitim programlar gibi koruma programlarının yanı sıra şans oyunları ve benzer sektörlerin regülasyonu ve denetlenmesi de sayılabilir. Ayrıca risk altında olan grupların tespiti ve hali hazırda bağımlılık geliştiren kişilerin başvurabileceği danışmanlık kanallarının oluşturulması da bu toplum sağlığı müdahaleleri arasındadır.” dedi.
Sanal kumar bağımlılığından kurtulmak için, kişinin öncelikle bir sorunu olduğunu kabul etmesi gerektiğini ve bu süreçte aileye önemli görevler düştüğünü hatırlatan uzmanlar şu bilgileri veriyor: “Sorununuz olduğunu kabul ettiğinizde, her bağımlılıkta olduğu gibi beyninizin bir tarafı mantıklı davranacak ve kumarın hayatınızı mahvettiğini size hatırlatacak. Bağımlılık tedavilerinde önce aileye, sonrasında da arkadaş desteğine ihtiyaç var. Sanal kumar bağımlısı olduğunuzu ailenize ve arkadaşlarınıza söyleyip yardım istediğinizde bu bağımlılıktan kurtulmanız için sizi teşvik edeceklerdir.”
Sanal kumar bağımlılığından kurtulmanın en önemli adımlarından biri, üye olunan bahis sitelerine erişimi engellemek, üyelikleri iptal etmekten geçiyor. Sanal kumarhanelerin en büyük riskinin kullanıcılara ücretsiz deneme sürümünü sunmaları olduğunun altını çizen uzmanlar, kişisel bilgilerini veya kredi kartı bilgilerini bu sitelere veren oyuncuların kimlik hırsızlığı ve kredi kartı dolandırıcılığı riskleriyle de karşı karşıya kaldıklarını söylüyor.
Bağımlı kişilerin, bütçelerinin kontrolünü 4 hafta gibi bir süre güvendikleri birine bırakmalarını öneren uzmanlar, “Bunu acizlik olarak görmeyin. Banka hesabınız veya kredi kartınızın kontrolünü bir başkasına vermek, omuzlarınızdan büyük bir yükü kaldıracak ve sizi sanal kumardan uzak tutacaktır” diyor.
Herhangi bir bağımlılıkta olduğu gibi sanal kumar bağımlılığında da uzak durabilmek için kendinizi meşgul etmeniz gerekiyor. Sanal kumar oynamayı bıraktığınız ilk hafta kendinizi kötü hissedebilirsiniz, bu nedenle oyalanacak bir şeyler bulmanız ilk hafta çok önemlidir. Her zaman aklınızda bu bağımlılıktan kurtulunca kazanacaklarınızı bulundurun. Uzmanlar, sanal kumardan uzak durmaya çalışırken kendinizi stresli, depresif ve endişeli hissetmeniz halinde de doktor yardımı almanızı da öneriyor. Ve en önemlisi sanal kumarın zararları hakkında kamuoyunu bilinçlendirmek gerek.
